اگر در فضای کریپتو و شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کنید، قطعاً تاکنون نام بلاک‌چین‌های لایه ۲ به گوشتان خورده است؛ پروژه‌هایی که مانند قارچ در حال تکثیر هستند و احتمالاً بسیاری از شما نیز با دلایل مختلف مانند ایردراپ و فعالیت‌های دیفای در حال فعالیت روی آن‌ها هستید؛ بنابراین شما چه شیفته‌ی اکوسیستم اتریوم باشید یا صرفا برای سود مقطعی تلاش می‌کنید، باید بدانید که پول، سرمایه و زمان خود را برای چه پروژه‌ای صرف می‌کنید.
در همین راستا، در این مقاله قصد داریم به یکی از مهم‌ترین آپدیت‌های شبکه‌ی اتریوم بپردازیم که از قضا با هدف گسترش و بهبود شبکه‌های لایه ۲ مبتنی بر رول‌آپ توسعه یافته است.
لایه ۲ به زبان ساده
یکی از مشکلات اساسی در بازار کریپتو این است که پروژه‌ها، رسانه‌ها و اینفلوئنسرها نتوانسته‌اند بسیاری از مفاهیم کریپتویی را با زبان ساده و قابل فهم به کاربان توضیح دهند. شاید بسیاری از شما بدانید شبکه‌ی لایه ۲ چیست اما قطعا برای توضیح کارکرد این نوع از بلاکچینها دچار مشکل می‌شوید! اولین نکته‌ای که باید بدانید این است که بلاک‌چین‌های لایه ۲ دارای انواع مختلفی هستند که ما در این مقاله صرفا با نوع «رول‌آپ» آن کار داریم.
بگذارید با ارائه یک مثال، شبکه‌های لایه ۲ مبتنی‌بر رول‌آپ را شرح دهیم. یک درخت خیالی را فرض کنید که دارای ریشه‌های متعدد، یک تنه‌ی قطور و شاخ و برگ‌های اصلی و فرعی است. این درخت برای میوه دادن باید تمامی اجزای نام برده‌شده را داشته باشد.
اکنون بیایید این مثال را به اتریوم و لایه دوهایش نسبت دهیم. در این مثل، اتریوم در نقش ریشه‌ی درخت، تنه‌ی قطور در نقش لایه‌ی DA و شاخ و برگ‌ها نیز لایه ۲ و لایه ۳ هایی هستند که سبب به‌ثمر رسیدن در درخت و افزایش مقیاس‌پذیری در اتریوم می‌شوند.
ریشه وظیفه‌ی بسیار مهمی دارد و بدون آن درختی نیز وجود نخواد داشت اما طبیعتاً ریشه به‌تنهایی نیز نمی‌تواند عامل رشد میوه باشد؛ بنابراین یک درخت باید تنه‌ی قطوری برای انتقال مواد مغذی به شاخ و برگ‌های متعددی داشته باشد که سبب میوه دادن درخت می‌شوند.
اگر مثال بالا را متوجه شده باشید، الان درک بسیار بهتری از لایه ۲ها و لایه ۳های اتریوم دارید. درواقع آن‌ها شاخ و برگ‌هایی هستند که مستقیم از ریشه‌ی درخت تغذیه می‌کنند و درنهایت منجر به میوه می‌شوند که این میوه در حقیقت همان مقیاس‌پذیری است. منظور از مقیاس‌پذیری نیز توانایی بلاک‌چین برای پاسخ به نیاز میلیون‌ها کاربر و میلیاردها تراکنش است.
آیا تا به حال درخت بدون شاخ و برگی را دیده‌اید که صرفاً با ریشه و تنه‌ی بریده‌شده میوه دهد؟ قطعا خیر! نه‌تنها شبکه‌ی اتریوم بلکه هیچ بلاک‌چینی به تنهایی نمی‌تواند پاسخگوی نیاز و تراکنش میلیاردها نفر در سراسر جهان باشد؛ بنابراین فلسفه وجود این لایه ۲های جنجالی در اتریوم نیز همین است که در نقش انشعاب‌هایی برای پردازش میلیاردها تراکنش ظاهر شوند.
لایه‌ی DA به زبان ساده
در بخش پیشین و همان مثال درخت ما متوجه شدیم اتریوم ریشه‌ی درخت است و لایه ۲ و لایه ۳های اتریوم نقشی مانند شاخه‌های درخت را برعهده دارند. اما دراین میان، نباید از تنه‌ی درخت نیز غافل شویم! تنه درواقع تنها راه ارتباطی میان شاخ و برگ و ریشه‌ی درخت است! در همان مثال درخت، مواد مغذی از تنه عبور میکند و به شاخ و برگ می‌رسد.
لایه ۲های مبتنی بر رول‌آپ نیز دقیقا همین فرایند را طی می‌کنند؛ بدین معنی که این شبکه‌ها داده‌ی تراکنش‌های کاربران را جمع می‌کنند و برای نگهداری و بررسی به بخشی از شبکه اصلی اتریوم (ریشه) می‌فرستند. به بخشی از اتریوم که این داده‌ها را نگهداری و بررسی میکند، لایه‌ی «DA» گفته می‌شود و به مسیری که داده‌ها به اتریوم منتقل می‌شود، «پل اعتبارسنجی» می‌گویند.
باتوجه به آنچه که گفت شد، اشتباه نیست که از لایه ۲های رول‌آپ به‌عنوان نوعی پل اعتبار سنجی یاد کرد؛ چراکه وظیفه‌ی اصلی این بلاکچینها انتقال اطلاعات تراکنش‌ها به اتریوم است. پل اعتبار سنجی درواقع نقشی مانند تنه‌ی درخت را دارد و مشکل اساسی شبکه‌های لایه ۲ نیز درواقع لایه‌ی DA و پل‌اعتبارسنجی است که در ادامه بیشتر در رابطه با آن توضیح می‌دهیم.
مشکل اصلی لایه ۲های اتریوم
برای توضیح اصلی‌ترین مشکل شبکه‌های لایه ۲ اتریوم، بار دیگر به مثال ابتدایی گریز می‌زنیم. پیش‌تر گفته شد که که وظیفه‌ی تنه‌ی درخت برقراری ارتباط میان شاخه‌ها و ریشه است؛ اما اگر درخت، تنه‌ای قطور مستحکم نداشته باشد، نمی‌تواند شاخ و برگ زیادی نیز داشته باشد؛ چراکه تحمل وزن شاخه و میوه‌ها را ندارد و هر لحظه ممکن است که زیر این بار بشکند.
وضعیت فعلی اتریوم نیز دقیقا همین است. شاید جالب باشد بدانید که رول‌آپ‌ها در حال حاضر در هر تراکنش می‌توانند ۸۰ کیلیوبایت داده و اطلاعات را به اتریوم و همان لایه‌ی DA منتقل کنند. مسیری که برای این تراکنش طی می‌شود بسیار فرسایشی و هزینه‌بر است؛ بنابراین شبکه‌های لایه ۲ هنگام شلوغی شبکه و افزایش تعداد کاربران، دیگر نمی‌توانند داده‌های زیادی را به اتریوم منتقل کنند و گلوگاهی ایجاد می‌شود که سبب افزایش قیمت تراکنش‌ها یا حتی پردازش دیرتر آن‌ها می‌شود.
تا زمانی که این موضوع برطرف نشود، شبکه‌های لایه ۲ مانند شاخه‌های بسیار ضعیف و شکننده‌ای هستند که توانایی دادن میوه‌ی کامل را ندارند.
آپدیت EIP-4844
اگر تا اینجا مقاله را با دقیت دنبال کرده باشید، تمامی بخش‌های پیشن درحقیقت زمینه‌چینی برای رسیدن به آپدیت بسیار مهم EIP-4844 بود. باگذر از مباحث پیچیده و خسته‌کننده‌ی فنی، وظیفه‌ی آپدیت مذکور این است که فضای انتقال داده به لایه DA اتریوم را افزایش دهد.
کمی قبل‌تر گفتیم که رول‌آپ‌های لایه ۲ می‌توانند در هر تراکنش تقریبا ۸۰ کلیوبایت داده را به اتریوم منتقل کنند؛ اما این مقیاس پس از آپدیت EIP-4844 به میانگین ۵۰۰ و در برخی شرایط تا ۱۰۰۰ کیلیوبایت داده در هر تراکنش افزایش پیدا میکند.
بنابراین رول‌آپ‌ها در هر تراکنش مي‌توانند میانگین ۵ برابر اطلاعات بیشتری به اتریوم مخابره کنند و به همان اندازه نیز هزینه کم‌تری پرداخت خواهند کرد. درنتیجه، بخشی فرآیند فرسایشی و هزینه‌بر از دوش لایه ۲ها و اتریوم برداشته می‌شود و این بلاکچینها در مواقع خاص و شلوغ شبکه، پایدارتر خواهند بود و هزینه‌ی کارمزد کم‌تری نیز از کاربران دریافت خواهند کرد.
اهمیت EIP-4844 برای رول‌آپ‌ها
بد نیست بدانید که طبق آمار، ۷۰ تا ۹۰ درصد درآمد رول‌آپ‌ها صرف انتقال داده‌ها به اتریوم می‌شود! برای مثال، آربیتروم به‌طور میانگین ۷۵ درصد از درآمدش را برای انتقال داده به شبکه اتریوم خرج میکند و نکته چالش‌برانگیز جایی مشخص می‌شود که متوجه‌ی اهمیت درآمد بشوید.
درآمد یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌ها برای حفظ اقتصاد اکوسیستم هر بلاک‌چینی محسوب می‌شود. پروژه‌ها می‌توانند درآمدشان را به خزانه‌ی DAO اختصاص دهد و از آن برای ایردراپ، مشوق‌ها، توسعه، مارکتینگ و موارد دیگر استفاده کنند.
بااین‌اوصاف، آپدیت EIP-4844 برای رول‌آپ‌ها بسیار حائز اهمیت است؛ چراکه حاشیه سود و درآمد آن‌ها را افزایش می‌دهد و این درآمد اضافه درنهایت برای گسترش اکوسیستم آن‌ها هزینه خواهد شد. هرچه این حاشیه سود بیشتر باشد، توسعه و پایداری مداوم شبکه نیز تضمین می‌شود و حتی کاربران نیز به‌دلیل مشوق‌های احتمالی بیشتر با شبکه‌های مذکور در تعامل خواهند بود.
از سوی دیگر، کاربران نیز از این آپدیت سود خواهند برد؛ چراکه کارمزد تراکنش‌ها بعد از این آپدیت به شدت کاهش پیدا خواهد کرد و می‌توان با خیال راحت‌تری اقدام به فعالیت‌های آن‌چین کرد. از لحاظ تئوری و بسته به نوع تراکنش، شبکه و فشرده‌سازی داده‌ها، کارمزدها بعد از آپدیت EIP-4844 تقریباً دو تا پنج براربر کاهش پیدا می کنند!
کاهش گس فی اتریوم؟
باتوجه به آنچه که پیش‌تر گفته شد، نیاید انتظاری از کاهش گس‌فی برای شبکه‌ی اصلی اتریوم داشته باشیم؛ چرا که EIP-4844 اختصاصاً برای رول‌آپ‌ها توسعه داده شده است و هدف بلندمدت اتریوم نیز انتقال تمامی تراکنش‌های خُرد به رول‌آپ‌ها است.
آپدیت پیش‌روی اتریوم درواقع تأثیر مستقیمی روی فی شبکه‌ی اصلی اتریوم ندارد؛ اما یک تبصره نیز وجود دارد. همان‌طور که در بخش‌های قبلی گفته‌شد، هدف EIP-4844 این است که یک مکانیزم جدید برای مخابره‌ی داده‌ها به لایه‌ی DA اتریوم ایجاد کند.
به‌طور تقریبی، اتریوم در حال حاضر با «GWEI 100» برای یک سواپ ساده ۵۰ دلار گس فی دریافت میکند. بعد از آپدیت جدید نیز تغییری در این موضوع رخ نخواهد داد؛ اما تفاوت اینجا است که کم‌تر اتفاق میوفتد GWEI (واحد اندازگیری کارمزد اتریوم) به ۱۰۰ برسد؛ اما چطور این اتفاق امکان‌پذیر است؟
درحال حاضر، رول‌آپ‌ها از طریق تراکنش‌هایی موسوم به «کال‌دیتا» داده‌ها را به اتریوم مخابره می‌کنند؛ مشکل جایی نمایان می‌شود که کال‌دیتا دقیقاً سازوکار و سیکوئنسینگ یکسانی با تراکنش‌های شبکه‌ی اصلی اصلی اتریوم دارند.
یعنی زمانی رول‌آپ‌هایی مثل آربیتروم شلوغ می‌شوند، سیکوئنسرهای این شبکه‌ها درنهایت داده‌ی تراکنش‌ها را به اتریوم می‌فرستند که از طریق شبکه اصلی اتریوم تسویه و بررسی بشوند و خود این فرآیند، بار اضافه‌ای را به شبکه اتریوم تحمیل میکند؛ درنتیجه GWEI نیز سریع افزایش پیدا میکند.
قضیه از جایی جالب می‌شود که در آپدیت بعدی این فرآیند به نوع دیگه‌ای از تراکنش‌ها به اسم «بلاب» منتقل می‌شود که از قضا، این نوع تراکنش کاملا نگهداری، سیکوئنسینگ و بررسی متفاوتی از تراکنش‌های اتریوم دارند.
بنابراین ازدحام روی شبکه اتریوم از سمت رول‌آپ‌ها بسیار کم‌تر می‌شود. به زبان ساده، سیکوئنسرهای رول‌آپ‌ها کم‌تر سبب افزایش GWEI می‌شوند و افزایش GWEI ناشی از سایر فعالیت‌های آن‌چین روی خود اتریوم خواهد بود.
جمع‌بندی
در این مقاله به ساده‌ترین روش مفاهیمی نظیر رول‌آپ، لایه‌ی DA، مشکلات لایه ۲ها و آپدیت مهم EIP-4844 را شرح دادیم. قطعا آپدیت مذکور یک قدم روبه‌جلوی مهم برای لایه ۲ها و رول‌آپ‌ها محسوب می‌شود که می‌تواند حاشیه سود آن‌ها را افزایش و هزینه‌های کارمزد را نیز برای کاربران کاهش دهد.
آپدیت مذکور در حال حاضر روی تست‌نت‌های اتریوم لانچ شده است و پیش‌بینی می‌شود که تا ماه مارس سال جاری میلادی روی شبکه اصلی اتریوم اعمال شود. البته توجه داشته باشید که این تاریخ باتوجه به پذیرش لایه ۲ها و آپدیت‌های مرتبط به آن‌ها ممکن است متغییر باشد.
