🌠 Nostr (Notes and Other Stuff Transmitted by Relays) โปรโตคอล Social network สุด Decentralized ที่อาจเข้ามาแทนที่โซเชียลในอนาคต
🏖️ทุกคนสามารถเปิด Client ที่ใช้ Nostr เพื่อใช้งานโซเชียลมีเดียได้ จากนั้น ในการที่จะโพสต์อะไรบางอย่าง ระบบหลังบ้านจะเซ็นยืนยันโพสต์นั้นด้วย Key ของผู้ใช้แล้วส่งต่อไปให้กับ Relay ที่กระจายอยู่หลาย ๆ ตัวทั่วโลก (เครื่องเซิร์ฟเวอร์ที่มีคนเปิดให้บริการ) สำหรับการรีเฟรชหน้าฟีด ระบบหลังบ้านก็จะคอยถามข้อมูลกับ Relay เหล่านี้อยู่ตลอดเวลานั้นเอง
ใคร ๆ ก็สามารถเปิดเป็น Relay ได้ ติดตั้งไม่ยาก และมันมีหน้าที่เพียงคอยรับ-ส่งโพสต์ต่าง ๆ ที่ผ่านเข้ามาเท่านั้น Relay ไม่จำเป็นต้องมีความน่าเชื่อถือเหมือนบริษัทยักษ์ใหญ่ เพราะการยืนยันลายเซ็นเพื่อตรวจสอบความถูกต้องของโพสต์จะเกิดขึ้นในฝั่ง Client
🌠Intro
🏖️หากจำกันได้ เมื่อกลางปีที่แล้วเราได้พูดถึง Web 5.0 ของ Jack Dorsey ที่อธิบายเกี่ยวกับความเป็นไปได้ในการใช้โซเชียลมีเดียแบบไร้ศูนย์กลางกันไปแล้วรอบหนึ่ง มาคราวนี้เรามีเทคโนโลยีใหม่ที่อาจทำได้ใกล้เคียงกันมานำเสนอ กับโปรโตคอลใหม่สำหรับสร้าง Decentralized social network ที่เรียกว่า “Nostr”
🏖️ถึงขนาดที่ว่า Jimmy Song ทวีตยกให้ Nostr เป็นเทคโนโลยีใหม่ที่จะเข้ามาเปลี่ยนโลกในระดับเดียวกันกับ Computer, internet, และ Bitcoin เลยทีเดียว
🌠คนดังเริ่มย้ายมา Nostr
🏖️ปัจจุบันคนดังสายเทคฯ รวมไปถึง Bitcoiner หลายคนก็ได้หันมาใช้ Nostr ส่งข้อความกันแล้วผ่าน Client เจ้าต่าง ๆ แล้ว โดยหน้าตาของแอปฯ ส่วนใหญ่นั้นออกแบบมาคล้ายคลึงกับ Twitter เลยทีเดียว
🏖️คนดังที่ชื่อคุ้นตาที่ลองมาใช้ Nostr แล้วก็จะมี Jimmy Song, Edward Snowden, Jack Dorsey, Michael Saylor เป็นต้น
🌠Nostr คืออะไร
🏖️ Nostr ย่อมาจาก Notes and Other Stuff Transmitted by Relays (บันทึกและสิ่งอื่น ๆ ที่ส่งโดยผ่าน Relay) หรือก็คือเป็นโปรโตคอลหนึ่งที่ออกแบบอย่างเรียบง่าย มุ่งเน้นไปที่การสร้าง Social network ระดับโลกที่สามารถป้องกันการโดนแทรกแซงได้ (Censorship-resistant)
🏖️ตัวโปรโตคอลไม่จำเป็นต้องมีเซิร์ฟเวอรศูนย์กลาง จึงแข็งแกร่งและไม่สามารถมีใครมาปิดได้ โดยใช้เทคโยโลยีการเข้ารหัสด้วยกุญแจและระบบลายเซ็นดิจิทัลเป็นพื้นฐานคล้ายกับบล็อกเชน ดังนั้น Nostr จึงเรียกได้ว่าสามารถป้องกันการถูกสั่งปิดได้เป็นอย่างดี ทำงานได้จริงแล้ว และกำลังพัฒนาให้ดียิ่งขึ้นอยู่เรื่อย ๆ
🌠คุณสมบัติของ Nostr
🏖️ใช้งานง่าย
โปรโตคอลมีพื้นฐานมาจาก Objects ที่ใช้งานง่ายและยืดหยุ่นที่สุด (ส่งกันไปมาผ่านไฟล์ JSON) และใช้การเข้ารหัสแบบ Elliptic-curve ในการจัดการกุญแจและลายเซ็นดิจิทัล โดยจะรองรับการเชื่อมต่อแบบ websocket จาก Client สู่ relay เพียงเท่านั้น ทำให้ง่ายต่อการออกแบบ Client ที่จะนำมาใช้งานด้วย
🏖️ความคงทน ยืดหยุ่น ป้องกัน Censorship
Nostr ไม่จำเป็นต้องมีเซิร์ฟเวอร์ที่เชื่อถือได้ในการเก็บข้อมูล แต่ใช้ Relays ในการเก็บข้อมูลแทน ซึ่งสามารถเปลี่ยนไปไดเรื่อย ๆ และกระจายตัวอยู่รอบโลก
🏖️ตรวจสอบได้
บัญชีของ Nostr ขึ้นอยู่กับการเข้ารหัส Public-private key จึงมั่นใจได้ว่าคนที่ส่งข้อความคือเราจริง ๆ เว้นแต่จะถูกขโมย Public key ไป
Nostr เป็นเพียงแค่โปรโตคอลที่ถูกคิดค้นขึ้นมาเหมือนกับ HTTP และ TCP-IP เป็นเหมือนมาตรฐานสากลที่เปิดให้นักพัฒนาเข้ามาสร้างแอปฯ ใหม่ได้ตลอด จำว่าตัว Nostr นั้นจะไม่ใช่แอปฯ หรือบริการใด ๆ ที่เปิดให้ผู้ใช้ใช้งานได้ทันที ต้องมีการพัฒนา Client ขึ้นก่อนเสมอ
🌠ทำไมถึงต้องมี Nostr
🏖️โซเชียลมีเดียในปัจจุบันกำลังมีปัญหาหลายอย่าง
-จงใจขาย ยิงโฆษณาให้ผู้ใช้ทีเข้ามาใช้งาน
-มีเทคนิคหลากหลายที่ทำให้ผู้ใช้ติดอยู่กับแพลตฟอร์มเดิม
-จำกัด Content ที่ผู้ใช้สามารถเข้าชมได้ตามอัลกอริทึมของตัวเอง ผู้ใช้ไม่มีสิทธิมีเสียง
-มีอำนาจผูกขาดว่าจะให้ใครเข้าร่วมได้บ้าง (Censorship)
-มีแต่ข้อความ Spam และ Bot
🌠 Nostr Client-relay คืออะไร
🏖️ส่วนประกอบหลัก ๆ มีสองอย่างคือ Client และ Relay ผู้ใช้เป็นคนเปิด Client ส่วนใครก็ได้ในโลกสามารถเปิด Relay
🏖️ผู้ใช้จะถูกระบุตัวตนโดย Public key โพสต์ต่าง ๆ จะมีลายเซ็นของผู้ใช้แนบไปด้วย ซึ่ง Client จะมีหน้าที่ตรวจสอบตรงนี้
🏖️ Client แต่ละเจ้าดึงข้อมูลจาก Relay ที่ออนไลน์อยู่และนำข้อมูลเหล่านั้นมาแสดงผลให้ผู้ใช้ โดย Relay จะไม่พูดคุยกันเอง แต่จะเชื่อมต่อกับผู้ใช้โดยตรง
🌠Client คืออะไร
🏖️Client ที่สร้างโดยใช้ Nostr เป็นเหมือนแอปพลิเคชันที่ให้ผู้ใช้เข้ามาใช้งานแพลตฟอร์มได้บนพื้นฐานของ Nostr เรียกได้ว่าเป็นเหมือนกับ Twitter หรือแอปฯ ทั่ว ๆ ไปนั่นเอง
🌠Relay คืออะไร
🏖️ Relay เป็นเหมือนใจกลางหลังบ้านของโปรโตคอล Nostr คอย คอยเก็บข้อความหรือส่งต่อข้อความของเราให้กับ Client ที่เชื่อมต่ออยู่
🏖️ปัจจุบัน Relay ยังถือว่าใหม่มากและอาจมีการอัปเกรดเพิ่มเติมได้ในอนาคต ถ้าตอนนี้ผู้ใช้รู้สึกว่าใช้ Nostr บางครั้งแล้วยังรู้สึกอืด ๆ อยู่ ส่วนใหญ่มักจะเป็นเพราะปัญหาจากทาง Relay ดังนั้นตอนนี้ให้เชื่อมกับ Relay เยอะ ๆ ไว้จะดีกว่า
🌠ทำความรู้จัก “Keys”
🏖️บัญชี Nostr ทุกอันจะมี Private/public key อยู่ด้วยเสมอ ให้คิดง่าย ๆ ว่า Public key เป็นเหมือน Username ไว้เพิ่มเพื่อน ส่วน Private key เป็นเหมือน Password ใช้ล็อกอินเข้าระบบ แต่มีข้อแม้หนึ่งว่า Private key นี้จะไม่สามารถรีเซ็ตใหม่ได้หากทำหายหรือมีคนอื่นรู้เข้า ดังนั้นเมื่อสร้างบัญชีครั้งแรกก็อย่าลืมเก็บ Private key ให้ดี
🏖️Public key จะใช้ชื่อที่อยู่นำหน้าด้วย npub1 ส่วน Private key จะใช้ชื่อนำหน้าด้วย nsec1
🌠โปรโตคอล vs Client
🏖️Nostr เป็นเพียง ‘โปรโตคอล’ ที่เอาไว้ส่งข้อความไปมาบนอินเทอร์เน็ต
🏖️ผู้ใช้สามารถใช้งาน Nostr ได้ผ่านทาง Client ซึ่งตัว Client สามารถเป็นได้ทั้งอยู่บนเว็บ โปรแกรมคอมพิวเตอร์ และโทรศัพท์มือถือ โดย Client จะคอยดึงข้อมูลจาก Relays และสร้างข้อมูลใหม่ตามที่ได้รับและส่งต่อกันไปเรื่อย ๆ ผู้ใช้คนอื่น ๆ ในระบบจึงได้อัปเดตไปด้วยเหมือน ๆ กัน
“ข้อมูล” แบบเดียวที่อยู่บน Nostr จะเรียกว่า “Event”
🌠การเซ็นยืนยันว่าเป็นเจ้าของข้อมูล “Event”
🏖️Events เหล่านี้จะมีลายเซ็นติดไปด้วยเสมอเพื่อยืนยันความเป็นเจ้าของตัวจริงของผู้เขียน
🏖️ในการสร้างลายเซ็น Client จะต้องใช้ Private key ของผู้ใช้ ดังนั้นแอปฯ ต่าง ๆ ก็จะมีช่องให้ผู้ใช้แปะ Private key ของตัวเอง ซึ่งเป็นเหมือนการล็อกอินเข้าสู่ระบบ เมื่อเข้าได้แล้ว ตัวแอปฯ ก็จะรู้ถึง Public key ของผู้ใช้ด้วย
🏖️สำหรับการใช้งานบน Web app อาจไม่เหมาะกับการก็อปวาง Private key สักเท่าไหร่ ทาง Nostr แนะนำว่าให้ใช้ Browser extension ที่ใช้ฟังก์ชันพิเศษของ Nostr ที่ทำให้ Client สามารถใช้งาน Private key ของผู้ใช้ได้โดยไม่จำเป็นต้องรู้ตัวเลข Key ที่แน่ชัด ตัวอย่างเช่น Flamingo, Alby และ nos2x.
🌠หน้าตาของ “Event”
🏖️หน้าตาของ Event หรือข้อมูลที่เราส่งกันไปมาในฝั่งของตัวโค้ดจะค่อนข้างเรียบง่าย ตรงไปตรงา
🌠เริ่มหาเพื่อนแล้วกดติดตาม!
🏖️ถ้าเคยใช้ Twitter มาแล้ว อาจลองเข้าไปที่ nostr.directory ดูก่อนเพื่อค้นหาคนดังจาก Twitter ที่คุณเคยติดตามแล้วเขาได้เชื่อมบัญชีกับ Nostr public key เอาไว้
🏖️หรือจะลองใช้แอปฯ ที่มีฟังก์ชันแนะนำคนติดตามให้เลยก็ได้อย่าง Snort และ Iris.to
🌠คำถามที่หลายคนอาจสงสัย (FAQ)
🌠ใช้ Client หลายเจ้าได้ไหม
🏖️ได้ หลังจากที่ผู้ใช้ได้สร้าง Private/public key แล้ว ผู้ใช้สามารถนำ Key เดิมนี้ไปล็อกอินบน Client ไหนก็ได้ที่เป็น Nostr client ข้อมูลต่าง ๆ ของผู้ใช้จะยังคงอยู่เหมือนเดิมครบถ้วน ให้จำไว้เลยว่า Client เปรียบเสมือนหน้าต่างที่เอาไว้เข้าถึง Nostr protocol เฉย ๆ เพียงเท่านั้น
🌠ถ้า Relay ทั้งหมดที่เชื่อมต่ออยู่หยุดทำงาน จะเกิดอะไรขึ้น?
🏖️โพสต์ทั้งหมดที่เราเคยเขียนจะไม่สามารถเข้าใช้งานได้ ดังนั้น Nostr จึงอนุญาตให้ผู้ใช้เชื่อมต่อกับ Relay หลาย ๆ ตัวพร้อมกันได้ในครั้งเดียว เพื่อเป็นการยืนยันความปลอดภัยของข้อมูลระดับหนึ่ง แต่ถ้าหากว่าผู้ใช้อยากมีอิสระเต็มที่ ผู้ใช้อาจเลือกเปิด Relay ด้วยตนเองเลยก็ได้
🌠ผู้ใช้ควรมี Relay เป็นของตัวเองไหม?
🏖️สำหรับคนทั่วไปก็คงไม่คุ้มเท่าไหร่เพราะต้องเสียเวลาตั้งค่ายุ่งยาก แต่ถ้าหากมีความรู้เชิงเทคนิคอยู่บ้างและอยากเป็นอิสระในโลกโซเชียลก็อาจลองเปิด Relay เป็นของตัวเองดูก็ได้ โดยการเป็น Relay ด้วยตัวเองจะทำให้ผู้ใช้มีก๊อปปี้ของโพสต์ของตัวเองบน Nostr และคอมเมนต์ต่าง ๆ ทั้งหมด
🌠ตัวอย่าง Nostr Client ที่เปิดให้เล่นแล้ววันนี้
Web Coracle.social /Iris.to/ Snort.social/ astral.ninja
Android Nostros/ amethyst/ Nozzle
iOS Damus
Desktop Gossip