Cổ phiếu VFS của nhà sản xuất xe điện Việt Nam VinFast bật tăng gấp ba chỉ trong một tuần. Đây cũng là thời gian công ty công bố một loạt thông tin tích cực về tình hình bán hàng của dòng xe điện mini mới có tên VF3. Liệu rằng hai sự kiện này có thực sự liên quan đến nhau, hay có lý do gì đằng sau biến động giá bất thường của VFS?
Do lượng đơn đặt hàng VF3 cao?
Trong tuần vừa rồi, giá cổ phiếu VFS của hãng xe VinFast trên sàn giao dịch chứng khoán Nasdaq đã bật tăng mạnh mẽ từ $2.25 lên $6.42, rồi hạ nhiệt và đóng cửa ở mức giá $4.88. Như vậy, giá cổ phiếu VFS đã tăng gấp 3 lần chỉ trong một tuần từ mức giá đáy.
Trên truyền thông báo chí Việt Nam đã tung hô rầm rộ việc này với giải thích là do lượng đơn đặt hàng xe VF3 khủng với số lượng 27,649 từ hơn một nửa là từ online, livestream. Và thông tin VinFast ký hợp tác với Bosch để được sạc điện tại các trạm của Bosch trên toàn Châu Âu. Nhưng thực tế tin số lượng đơn đặt hàng VF3 không mang lại giá trị lớn tới như vậy trong mắt các nhà đầu tư Mỹ.
Lượng đơn đặt hàng nói trên với xe VF3, theo công bố, phải đến 2025 mới được bàn giao xe. Như vậy, về mặt kế toán, phải đến năm 2025, VinFast mới có thể ghi nhận doanh thu từ lượng xe được giao, từ mức 6,500 đến 8,700 tỷ VNĐ (tùy lượng xe đặt đủ pin hay thuê pin). Nhưng đó là câu chuyện của năm sau.
Năm 2024, số tiền thu được từ đơn đặt hàng nói trên là khoảng 415 tỷ VNĐ (mỗi đơn đặt hàng đóng trước 15 triệu VNĐ) — không được ghi vào doanh thu của VinFast, do đó sẽ không ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh năm nay của công ty.
415 tỷ VNĐ nói trên chỉ đơn giản là số tiền mà VinFast nhận về, đồng thời công ty phải ghi phải trả cho khách hàng một khoản tương ứng — như cách doanh nghiệp bất động sản vẫn bán các căn hộ khi chưa hoàn thành.
Dù là 8,700 tỷ VNĐ doanh thu vào năm 2025, hay chỉ là số tiền bổ sung 415 tỷ VNĐ vào năm 2024, theo công ty tư vấn đầu tư nổi tiếng Motley Fool cũng đều là muối bỏ bể và giá cổ phiếu VFS không hề rẻ.
Công ty tư vấn đầu tư nổi tiếng Motley Fool cũng đã khuyến nghị là tránh xa cổ phiếu VFS khi phân tích tình hình tài chính của VinFast khá tệ trên bài “Why VinFast Auto Stock Collapsed This Week” được đăng ở trang Barchart.
“Trong quý 1 năm 2024, VinFast đã giao khoảng 9,700 xe điện cho khách hàng, giảm so với mức 13,500 trong quý 4 năm 2023. Ở quy mô nhỏ như vậy — các đối thủ như Tesla bán được hơn 1 triệu chiếc mỗi năm — báo cáo thu nhập của VinFast trông thật tệ. Trong quý 1, VinFast đã tạo ra doanh thu $300 triệu. Trong lần bán hàng này, công ty bị lỗ gộp (có nghĩa là bán hàng dưới giá vốn) là $150 triệu. Cộng thêm chi phí hoạt động, công ty đã lỗ hoạt động $422 triệu trên doanh thu chỉ $300 triệu. VinFast cần nhanh chóng mở rộng quy mô kế hoạch xe điện nếu muốn đạt được lợi nhuận và dòng tiền dương.
Tệ hơn nữa, VinFast còn phải chịu chi phí tài chính lớn, ở mức $173 triệu trong quý trước. Cộng tất cả lại với nhau và công ty đang thua lỗ với tốc độ nhanh chóng.
Vào cuối quý 1, VinFast Auto chỉ có $123 triệu tiền mặt trên bảng cân đối kế toán. Điều này khiến nó chỉ còn chưa đầy một phần tư trước khi cần huy động thêm tiền. Không có gì ngạc nhiên khi thấy công ty giảm bớt tham vọng đối với nhà máy ở North Carolina. Và cổ phiếu này vẫn không hề rẻ, giao dịch ở mức vốn hóa thị trường là $6 tỷ trong khi nó chỉ đạt doanh thu $1.4 tỷ và không tạo ra lợi nhuận.”
Motley Fool cũng đã đánh giá về số lượng đơn đặt hàng khủng của VF3 như là “muối bỏ biển” và “nên cảnh giác với cổ phiếu VinFast” trong một bài báo có tên “Why VinFast Auto Stock Jumped Today” ngày 16 Tháng Năm đăng trên Fool.com. Điều này cho thấy rằng các nhà đầu tư Mỹ hoàn toàn không đánh giá số lượng đơn hàng VF 3 như VinFast truyền thông ở báo chí Việt Nam.
“Đừng nhầm lẫn động thái hôm nay với động thái đầu tuần này. Giao dịch thị trường tuần này chứng kiến sự hồi sinh của cơn cuồng cổ phiếu meme. Theo MarketWatch, khoảng 15% cổ phiếu lưu hành tự do của công ty tính đến cuối tháng Tư đang nằm trong tay của phe bán khống. VFS đã tăng giá theo làn sóng tăng giá của các cổ phiếu meme có tỷ lệ bán khống cao.
Hôm nay, mặc dù các nhà đầu tư đang vui mừng trước lượng lớn sự quan tâm dành cho mẫu SUV giá rẻ của VinFast. Nhưng ngay cả điều đó cũng nên được coi là muối bỏ bể.
VF 3 được chào bán với giá khởi điểm khoảng $10,000, và nhiều người mua đang đổ xô hưởng ứng ưu đãi này. Mức giá đặc biệt đó là dành cho mẫu xe bao gồm gói thuê bao pin, nhưng ngay cả khi tính luôn chi phí pin thì giá xe cũng chỉ tăng lên khoảng $12,000.
VinFast có khả năng đang tung ra chương trình khuyến mãi này như một chiêu “bù lỗ thu hút khách”, mà không kỳ vọng lợi nhuận. Sau khi ưu đãi ra mắt kết thúc, VF 3 sẽ có giá khoảng $20,000 tại thị trường quê nhà Việt Nam.
Công ty dự kiến có kế hoạch sản xuất 100,000 xe điện vào năm 2024, vì vậy mức độ quan tâm đến VF 3 là rất đáng chú ý. Nhưng công ty đã xuất xưởng ít hơn 10,000 chiếc xe điện trong quý đầu tiên. Với việc cổ phiếu tăng vọt trong tuần này mà không có lý do cơ bản quan trọng nào, các nhà đầu tư vẫn nên cảnh giác với cổ phiếu VinFast.”
Giá VFS là do trạng thái low float dễ thao túng giá của Phạm Nhật Vượng.
Giá cổ phiếu cũng biến động theo quy luật cung cầu nên khi nguồn cung ít thì một lượng nhỏ lệnh giao dịch cổ phiếu cũng có thể làm giá biến động mạnh.
Theo Yahoo Finance, tỷ lệ cổ phiếu VFS do tỷ lệ nắm giữ bởi người trong công ty, chủ yếu ông Phạm Nhật Vượng và Vingroup là 97.90% trên tổng lượng cổ phiếu đang lưu hành. Như vậy, số lượng cổ phiếu được giao dịch tự do ở sàn giao dịch, hay còn gọi là float của VFS hiện tại là 49.24 triệu cổ phiếu, chỉ chiếm khoảng 2.1% trên tổng lượng cổ phiếu đang lưu hành.
Nên thực tế nguồn cung giao dịch trên thị trường của VFS là rất thấp và tính biến động giá cao. Ta gọi đây là tình trạng low float, có nghĩa là lượng cổ phiếu giao dịch tự do thấp.
Một ví dụ đơn giản sau để hiểu tại sao lượng cổ phiếu giao dịch tự do thấp lại làm giá cổ phiếu biến động mạnh. Giả sử công ty A phát hành 1 tỷ cổ phiếu, trong đó 800 triệu cổ phiếu được giao dịch tự do, tỷ lệ float là 80%. Nếu nhà đầu tư A mua 20 triệu cổ phiếu, vẫn còn 780 triệu cổ phiếu để các nhà đầu tư khác giao dịch, do đó lượng cung dồi dào không ảnh hưởng nhiều đến giá cổ phiếu.
Nhưng nếu số lượng cổ phiếu được giao dịch tự do chỉ là 40 triệu cổ phiếu, khi nhà đầu tư A mua 20 triệu cổ phiếu, số lượng cổ phiếu còn lại để giao dịch là rất ít, dẫn đến cung ít, cầu nhiều, làm giá cổ phiếu tăng cao hơn nhiều. Đây là trường hợp của VFS, nơi float chỉ chiếm 2.1% tổng số cổ phiếu.
Ta hãy so sánh thực tế giữa cổ phiếu VFS và cổ phiếu hãng xe điện Trung Quốc Nio (NYSE: NIO) vào hai ngày tăng mạnh nhất của VFS gần đây là 13 và 20 Tháng Năm năm 2024 để thấy sự biến động khác biệt thế nào.
Cổ phiếu NIO có lượng cổ phiếu phát hành là 2.21 tỷ, gần tương đương với VFS là 2.57 tỷ cổ. Nhưng tỷ lệ cổ phiếu giao dịch tự do, tức là float của NIO lên tới 59.73% và ở trạng thái high float, ngược lại với low float của VFS.
Vào ngày 13 Tháng Năm, giá cổ phiếu VFS đã tăng từ $3.08 lên $4.64, tăng $1.56 chỉ với khối lượng giao dịch 15.4 triệu cổ phiếu. Trong khi đó, giá cổ phiếu NIO chỉ dao động từ $5.66 đến $5.16, tức chỉ thay đổi $0.4 dù khối lượng giao dịch lên tới 76.6 triệu cổ phiếu.
Tương tự, vào ngày 20 Tháng Năm, giá VFS tăng từ $4.76 lên $6.44 nhưng khối lượng giao dịch chỉ hơn 10 triệu cổ phiếu. Còn giá cổ phiếu NIO cũng chỉ dao động từ $5.1 — $5.32 với khối lượng giao dịch lên tới hơn 47.7 triệu cổ phiếu.
Như vậy, cùng với lượng cổ phiếu phát hành và giá cổ phiếu gần bằng nhau, nhưng do float của Nio cao hơn, dù khối lượng giao dịch gấp gần 5 lần VFS, giá cổ phiếu Nio chỉ di chuyển tối đa $0.4. Điều này cho thấy sự biến động giá của cổ phiếu có float thấp như VFS là lớn hơn nhiều so với cổ phiếu có float cao như Nio.
Đó cũng là vì sao mà khi mới lên sàn cổ phiếu VFS đã tăng phi mã lên hơn $90 vì lúc này tỷ lệ float của VFS ban đầu chưa tới 0.1%.
Bán khống cổ phiếu
Một yếu tố khác góp phần làm giá cổ phiếu VFS biến động tăng mạnh là hoạt động đóng vị thế bán khống. Bán khống là khi nhà đầu tư bán cổ phiếu mà họ không cần sở hữu để kiếm lời từ việc giá cổ phiếu giảm.
Theo Nasdaq, vào ngày 30 Tháng Tư, cổ phiếu VFS có gần 7.3 triệu cổ phiếu được bán khống, chiếm tới 14.83% số cổ phiếu giao dịch tự do trên thị trường. Nhưng tính đến ngày 15 Tháng Năm, số lượng vị thế bán khống đã hơn 8.18 triệu cổ, chiếm khoảng 16.6% lượng cổ phiếu giao dịch tự do. Số ngày dự kiến có thể bán hết số cổ phiếu bán khống, hay còn gọi là “days to cover,” lên tới hơn hai ngày. Như vậy, là tới trước khi tăng giá thì số lượng cổ phiếu VFS được bán khống đã tăng khá cao và hơn gấp đôi khối lượng giao dịch trung bình của ngày hôm đó (Avg. Daily Share Volume).
Nhu cầu vay cổ phiếu để mở vị thế bán khống càng lớn càng góp phần làm lãi suất cho vay cổ phiếu tăng cao, có thời điểm lãi suất cho vay bán khống cổ phiếu VFS lên tới hơn 900% một năm. Lãi suất cao khiến nhà đầu tư không thể giữ vị thế bán khống lâu dài, dẫn đến việc phải đóng vị thế để tránh thua lỗ, tạo ra nhu cầu mua lại cổ phiếu và làm giá cổ phiếu tăng.
Một ví dụ giải thích đơn giản về giải thích việc này: VFS đang ở giá $5 và nhà đầu tư A dự đoán giá sẽ về $4 sau một tháng. Nhà đầu tư A sẽ vay 100 cổ phiếu với lãi suất 365% một năm, tức 1% một ngày tương đương $5 một đêm. Sau đó A đem bán 100 cổ phiếu đó để có được $500. Như vậy A đã thực hiện một vị thế bán khống, hay còn gọi là Short.
Sau một tháng nếu giá VFS về đúng $4, A sẽ dùng $400 mua lại 100 cổ phiếu VFS để trả nợ vay cổ phiếu VFS. Như vậy, nhà đầu tư A đã có lợi nhuận là $100 khi chỉ trích ra $400 để mua cổ phiếu trả vay bán khống từ $500 thu được khi đi vay bán cổ phiếu. Việc mua lại cổ phiếu và đóng vị thế bán khống này ta gọi là Short Cover.
Nhưng nếu cộng thêm mức lãi suất $150 cho 30 ngày thì A lại bị lỗ $50. Có thể thấy, khi lãi suất cho vay bán khống càng cao thì nhà giao dịch càng để lâu sẽ làm nhà đầu tư thua lỗ. Và khi thời điểm nhà đầu tư phải đóng vị thế bán khống hàng loạt để tránh thua lỗ thì sẽ có một loạt lệnh mua để Short cover làm giá cổ phiếu bật tăng. Đây chính là một trong những lý do chính mà cổ phiếu VFS bật tăng mạnh.
Dùng nhà tư vấn được mua để đưa dự báo giá sai lệch
Ngày 23 Tháng Năm 2023, tờ báo mạng Tuổi Trẻ có bài viết “Báo tài chính Mỹ: VFS là một trong những cổ phiếu hot nhất ngành xe điện” trong đó trích đoạn một vài phân tích kỹ thuật của trang Benzinga.
Thực tế, Benzinga chỉ là một trang tổng hợp tin tức và báo cáo phân tích của các bên phân tích khác. Và các phân tích kỹ thuật đều là tự động theo chỉ báo kỹ thuật. Đối với cổ phiếu low float có tính biến động cao và dễ thao túng giá như VFS thì phân tích kỹ thuật thực tế đều không hữu dụng.
Đồng thời tất cả các nhà phân tích được Benzinga trích dẫn là Cantor Fitzgerald, Chardan Capital, BTIG và Wedbush đều có liên quan hoặc tới VinFast và thường đưa ra các báo cáo và dự đoán rất sơ sài bỏ qua cả yếu tố tài chính tệ hại của VinFast chứ không như báo cáo phân tích đầy đủ của Motley Fool.
Chardan Capital là công ty cố vấn (Advisor) cho thương vụ sáp nhập BSAQ và VinFast. Điều này đã được tiết lộ trong thông cáo báo chí của VinFast sát nhập với BSAQ được gửi lên SEC Mỹ và đăng ở trang web VinFast. Cũng như được chính Chardan Capital tiết lộ ở mục Transaction trên trang web của công ty.
Cantor Fitzgerald là công ty có cổ phần ở BSAQ, công ty SPAC đã sát nhập với VinFast để niêm yết VFS lên sàn Nasdaq và là bên có liên quan lợi ích tới Vinfast.
Daniel Ives là giám đốc điều hành của Wedbush và là nhà phân tích đã đưa ra các phân tích về cổ phiếu VFS chỉ dựa trên việc trông thấy dây chuyền sản xuất khi có chuyến tham quan tới nhà máy VinFast ở Hải Phòng do chính ông ta tiết lộ trên Twitter nhưng lại bỏ qua các yếu tố tài chính tệ hại của VinFast. VinFast cũng đã từng bị nhà báo Matt Farah tố cáo đưa hối lộ $10,000 để viết tốt khi anh tới thăm nhà máy ở Hải Phòng.
Daniel Ives cũng đã bị SEC cáo buộc cùng các lãnh đạo khác của Synchronoss đã gian lận tài chính và che giấu thông tin về doanh thu thực tế của công ty từ năm 2013 đến 2016 thông qua các thỏa thuận bí mật. Ông đã bị phạt $15,000, đồng thời nhận lệnh cấm tham gia các hoạt động có thể dẫn đến vi phạm các quy định về báo cáo tài chính và hạn chế tham gia bán hàng có giá trị từ $10,000 trở lên trong vòng ba năm từ Tháng Sáu năm 2022 và vẫn còn hiệu lực cho tới nay.
Còn BTIG chỉ là một công ty dịch vụ tài chính nhỏ ở New York với tổng giá trị tài sản trong năm 2023 là hơn $356.4 triệu, cung cấp cả dịch vụ ngân hàng đầu tư và dịch vụ môi giới cổ phiếu. David Lenchus, giám đốc nghiên cứu của Chardan Capital cũng từng là giám đốc điều hành của BTIG.
Ở Việt Nam, ông Vượng còn đưa bài cắt xén những phần bất lợi mà làm đảo ngược ý hoàn toàn bài viết gốc của nước ngoài.
Bài viết trên báo Tuổi Trẻ nhắc tới báo cáo công ty Motley Fool, chỉ trích dẫn đoạn nói về giá của VF3 nhưng lại lược bỏ hoàn toàn câu thực tế số lượng đơn hàng khủng của VF3 như “muối bỏ biển,” và “cảnh giác với cổ phiếu VinFast.”
“Phân tích riêng về kỷ lục của VF3, chuyên trang tài chính của Mỹ The Motley Fool chỉ ra rằng VF 3 được chào bán với mức giá khoảng $10,000, nên nhiều người đang tranh thủ nắm bắt cơ hội.
“Mức giá đặc biệt trên dành cho mẫu xe bán cho thuê pin, nhưng ngay cả lựa chọn xe mua đứt pin cũng chỉ rơi vào khoảng $12,000,” một bài viết gần đây trên Fool nói về mức giá phải chăng của VF3.”
Thậm chí, trên trang vnreview, một trang web chuyên về review sản phẩm lại có cả một chuỗi series trực tiếp giá cổ phiếu VinFast như trận đấu thể thao, đã đăng bài viết “Review giá cổ phiếu Vinfast tuần này 20–24/5/2024: chung cuộc thắng dù khá nghẹt thở.”
Trong bài viết phóng viên đã tự cho rằng khi VinFast trả lời các vấn đề liên quan đến vụ kiện pháp lý và tai nạn VF8 chết người ở Mỹ thì “những tin xấu về Vinfast đã được làm sáng tỏ.” Trong khi việc làm sáng tỏ này không phải từ VinFast mà là từ tòa án và các cơ quan điều tra của Mỹ và rủi ro pháp lý vẫn là vấn đề lớn tới quyết định đầu tư của các nhà đầu tư tổ chức vào VinFast.
Điều này cho thấy rằng, mọi thông tin và báo cáo chuyên gia khuyến nghị mua cổ phiếu VFS đều đã được ông Vượng dùng tiền mua chuộc. Còn các báo cáo và cảnh báo xấu về VFS ở nước ngoài như Motley Fool đều bị cắt xén và đưa về truyền thông Việt Nam có chủ đích ngược lại hoàn toàn với tài liệu gốc. Kể cả giá cổ phiếu VFS cũng có thể dễ dàng bị thao túng bởi ông Phạm Nhật Vượng với tình trạng low float rất thấp hiện nay.
Những điều trên cho thấy giá cổ phiếu VFS cũng như tin tức về về VinFast tại Việt Nam, đều là chiêu trò thao túng của ông Phạm Nhật Vượng mà thôi.
Báo chí trong nước đang chung một giọng điệu, ca ngợi sự quay lại của VinFast khi ra mắt mẫu xe VF3.
Mọi lời nói có cánh xuất hiện, như để che đậy những bất cập đang liên tiếp diễn ra với công ty của ông Phạm Nhật Vượng. Người Việt trong nước không có thói quen đọc báo nước ngoài, nên đều tin rằng mọi thứ đang có phép lạ với mẫu xe VinFast mới, bất chấp tin tức nhà sản xuất xe điện “yêu nước” Việt Nam, VinFast đang xem xét trì hoãn xây dựng nhà máy trị giá $4 tỷ ở tiểu bang North Carolina, giữa bối cảnh được phân tích là do công ty thua lỗ.
Sonnie Tran — Báo Sài Gòn Nhỏ.
